کاشت زعفران در ایران به سه هزار سال پیش برمی‌گردد و تاریخچه زعفران در ایران و جهان به ما می‌گوید که از دوران ماد ها در ایران زعفران کشت شده است.طعم، خواص خوراکی و دارویی و از همه مهمتر درآمد زایی حاصل از تولید و عرضه زعفران توجه خیلی ها را برای آموزش کاشت زعفران به خود جلب کرده است.
در این بخش از مجله فروشگاه اینترنتی زعفران بینا به بررسی و آموزش صفر تا صد کشت زعفران می پردازیم.
توجیه اقتصادی کاشت زعفران
زعفران از گیاهان بومی ایران و به عنوان گرانترین ادویه جهان جایگاه منحصر به فردی در میان محصولات كشاورزی و صادراتی كشور دارد و كاربردهای متعدد و فراوان زعفران و خواص دارویی و مصارف متنوع غذایی آن، ضرورت توجه ویژه به مسائل توجیه اقتصادی کاشت زعفران و صادرات آن را بیش از پیش روشن می سازد.
خرید زعفران قائنات
زعفران ایران با متوسط تولید ۹۰ تا ۹۳ درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن در سال) در این زمینه مقام اول را داراست.
از جنبه كیفی نیز بسیار مرغوب می باشد ، بطوریكه كیفیت مطلوب زعفران ایران باعث گردیده تا بعضی از كشورها از جمله اسپانیا ،زعفران ایران را بصورت فله ای خریداری نموده و با بسته بندیهای زیبا بنام زعفران اسپانیا روانه بازارهای بین المللی نمایند.
زعفران از گرانترین محصولات كشاورزی و ادویه ای در جهان می باشد و جایگاه خاصی در میان محصولات صنعتی و صادراتی ایران دارد.
در حال حاضر تنها در استان خراسان سطح زیر كشت آن در ربع قرن گذشته از 3000 هكتار به بیش از 25000 هكتار افزایش یافته و میزان تولید آن از 18 تن به 140 تن رسیده است.
در آمد حاصله از کاشت زعفران برابر یك سوم از فروش محصول آن می باشد و لذا درآمد قابل توجهی نصیب زارعین می گردد.
از این بابت توجیه اقتصادی داشته ودر صورت ایجاد و تحول در زمینه زراعت این محصول و استفاده از روشهای نوین در امر خشك كردن و نیز فرآوری و بسته بندی و بازار یابی آن مسلماً ارزش افزوده آن چندین برابر گردیده و درآمد چشمگیری نصیب كشاورزان و اقتصاد كشور می گردد.
از حدود ۲۳۰ تن زعفرانی که هر سال در جهان تولید میشود، بیش از ۱۷۰ تن آن در خراسان به دست می‌آید.
تولید زعفران برای کشاورزان در خراسان، درآمد اصلی است.
کشت زعفران
زعفران گیاهی است که تنها دو بار در اول آبان‌ماه (قبل از برداشت زعفران) و اوایل آذرماه (پایان برداشت)، به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف زعفران را کافی است.
کاشت زعفران، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد، حمل و نقل زعفران گران تمام نمی‌شود و توان ارز آوری زعفران هم بالاست. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق درباره زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر میشود، چنین بر می‌آید که بیشتر از صد هزار خانوار، به ویژه در شهرستان‌های تربت حیدریه، قائنات، فردوس، گناباد، بجستان، سرایان، بیرجند ، کاشمر، بردسکن وخلیل آباد در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی و شهرستان‌های اقلید و استهبان در استان فارس از قبل زعفران روزگار می‌گذرانند.
از حدود ۲۳۰ تن زعفرانی که هر سال در جهان تولید میشود، بیش از ۱۷۰ تن آن در خراسان به دست می‌آید و بقیه عمدتاً در اسپانیا، یونان، مراکش، هند و افغانستان تولید میشود.
استان خراسان رضوی تولید حدود ۱۷۲ تن زعفران را داراست و سهم 5/75 درصدی از تولید زعفران کشور، مقام اول را داراست.
لازم به ذكر است كه استفاده از روشهای جدید در خشك نمودن زعفران در مدتی كوتاه حدود (2تا3 ساعت) ودر دمای 50تا60 درجه سانتیگراد در آون الكتریكی و نیز خشك كردن به روش اسپانیایی (الك هیتری ) و استفاده از مایكروویو می باشد.
شیوه های کشت زعفران
- کشت گلخانه ای و هیدروپونیک
- کشت سنتی یا خاکی
مطلب پیشنهادی :
کشت زعفران گلخانه ای
آب و هوا و دمای مناسب کشت زعفران
زعفران در بیشتر مناطق کشور رشد خوبی میتواند داشته باشد ولی باید به این نکته توجه داشته باشید که منطقه شما نباید در تابستان رطوبت داشته باشد و همینطور نباید زمستان های گرمی داشتید باشید چون زعفران در آب و هوای سرد رشد فوق العاده ای را میتواند داشته باشد.
زعفران یک گیاه نیمه گرمسیری می باشد و در مقابل گرما و سرما مقاومت خیلی خوبی از خود نشان می دهد. زعفران در مناطقی که دارای زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک دارد می توان کشت کرد.
به طور متوسط زعفران در مناطقی که حداکثر دمای ۳۵ الی ۴۰ درجه سانتیگراد و ارتفاع بین ۱۳۰۰ تا ۲۵۰۰ متر از سطح دریا و زمستان متوسط با تجربه چند بار یخ زدگی و دمای حداقل -۵۰ درجه، عملکرد خوبی را به جا می گذارد.
آموزش کاشت زعفران
1.آماده سازی زمین
اولین مرحله از آموزش کاشت زعفران آماده سازی زمین می باشد.
بهترین خاک برای کشت زعفران خاک لومی شنی می باشد، این خاک مستعد ترین محیط کشت برای زعفران را ایجاد می‌کند چون محیط خوبی را برای زعفران مهیا می کند و هم میزان رطوبت قابل دسترس برای پیاز زعفران را تامین می‌کند، پس زمین باید ترکیبی از شن و رس باشد تا در مدت ۵ تا ۷ سالی که پیازچه در داخل خاک می باشد علاوه بر تامین مواد غذایی در شرایط خاص منطقه نیز مقاومت نماید، ph خاک باید بین ۷ الی ۷٫۵ باشد.
در تهیه زمین به منظور کاشت زعفران لازم است توجه خاصی صورت گیرد. در فرصت های مناسب در پائیز و زمستان زمین مورد نظر را شخم عمیق می زنند و در بهار نیز با قطع بارانهای بهار، با کولتیواتور شخم می زنند تا علفهای هرز از بین برود و کلوخه ها نرم شود و برای نرم کردن کلوخه ها از دیسک هم می توان استفاده کرد.
چنانچه زمین دارای سنگ و با علفهای هرز باشد باید از سطح زمین جمع آوری گردد. 40تا 80 تن کود حیوانی پوسیده، 200 کیلوگرم کود فسفات – شوند. 250 تا 300 کیلوگرم کود سولفات پتاسیم به زمین اضافه می نمایند و با شخم به زمین اضافه می کنند.
2.تهیه پیاز زعفران
در این مرحله باید به دنبال پیاز زعفران مرغوب جهت انتقال به خاک باشیم، بهترین زمان برای تهیه پیاز از اوایل تیرماه تا اواخر شهریور ماه می باشد. باید حساسیت زیادی در انتخاب پیاز داشته باشیم چون مهمترین و اساسی ترین مسئله در کشت زعفران انتخاب پیازچه سال می باشد.
احداث مزارع جدید زعفران فقط بوسیله پیاز آن مقدور بوده زیرا زعفران گیاهی عقیم است و بذر تولید نمی کند. تهیه و انتخاب پیاز مرغوب جهت کشت در ایجاد و گسترش کشت حائز اهمیت است.جهت کشت زعفران اندازه پیازهای زعفران بین 1 تا 20 گرم متفاوت است.باید پیازهای بالاتر از 8 گرم را انتخاب نمود زیرا پیازهای درشت نه تنها در همان سال اول عملکرد مزرعه را بالا م یبرند بلکه از طریق بچه زایی بیشتر و تولیدپیازهای درشت تر ظرفیت گل آوری و عملکرد مزرعه را برای سال بعد نیز افزایش می دهد.
پیاز نباید آبکن باشد و از زمان کندن پیاز از مزرعه مادر هر چه زودتر کشت گردد بهتر است. چنانچه پس از کندن پیاز از زمین مادری زمین آماده نباشد، باید پیازها را در محل سرد و در سایه که خنک باشد با دمای حدود 20 سانتیمتری نگهداری نمود.
پیازهای انتخابی باید جوان، عاری از آفات، امراض و بدون زخم و خراشیدگی باشد.و در صورت امکان جهت کشت ضد عفونی شوند.جهت ضد عفونی پیازها 300 تا 500 گرم سم قارچ کش از قبیل سرزان، تری تیزان و گرامینون به ازای 100 کیلوگرم پیاز استفاده می شود.
در موقع کاشت بهتر است پیازها سورت شده و پولک و مقداری از الیاف پیازها جدا شوند تا جذب آب بوسیله پیاز آسان تر و جوانه زدن سریع تر شود.بهترین زمان کشت پیاز با توجه به فیزیولوژی رشد پیازها خرداد ماه است ولی چنانچه زمان را از دست دادیم، شهریورماه و مهرماه کشت می شود.
3.کاشت زعفران
وقتی که زمین را آماده کردیم و اقدام به تهیه پیازچه نمودیم، باید به خاک انتقال بدهیم. پیازچه زعفران را می توان از موقع خزان بوته کشت نمود.
زمان کاشت زعفران
زمان کشت زعفران از خرداد ماه شروع می شود و تا اوایل مهر ماه ادامه دارد.
بهتر است از کاشت پیازچه در اواخر تیر و اوایل مرداد خودداری نمود زیرا در این موقع از سال هوا و زمین بسیار گرم می باشد و احتمال اینکه رطوبت پیازچه موقع جابجایی از بین رود و پیازچه صدمه ببیند بالا می باشد.
روش های کاشت زعفران
از روش های مختلف برای کشت زعفران استفاده میشود:
- کشت کپه ای یا چاله ای
- کشت ردیفی
کشت کپه ای زعفران
در این روش توسط بیل اقدام به حفر چاله به عمق و عرض 15 سانتیمتر می نماییم در این مرحله یک نفر به تعداد 3 تا 5 عدد پیازچه در داخل هر چاله قرار داده و نفر بعدی اقدام به پوشاندن پیازچه ها توسط بیل می نماید و سطح زمین را مسطح می‌کند، فاصله هر چاله با چاله بعدی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر در یک ردیف و با ردیف کناری 15 سانتی متر را در نظر میگیرند.
* اگر شما قصد دارید کشت زعفران را در متراژ بالا انجام دهید این روش به هیچ وجه توصیه نمی شود.
کشت ردیفی زعفران
این روش به دو صورت انجام میگیرد :
- کشت نواری معمولی با تراکم کم ۳ تا ۴ تن در هکتار (کشت سنتی)
- کشت آرمانی با تراکم ۱۰ تن در هکتار (کشت نوین)
کشت ردیفی معمولی با تراکم ۳ تا ۴ تن در هکتار
در این روش اقدام به حفر زمین به صورت شیاری توسط بیل یا تراکتور به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر می نماییم، چند نفر شروع به چیدن پیازچه ها با فاصله هر پیازچه از هم ۸ تا ۱۰ سانتیمتر می نمایند، در مرحله بعد با بیل یا تراکتور اقدام به حفر شیار بعدی می‌نماییم و خاک شیار جدید را به روی شیاری که پیازچه زعفران داخل آن چیده شده انتقال میدهیم، فاصله هر شیار با شیار کناری ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر می باشد متوسط برداشت در این روش از سال سوم به بعد ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در هر هکتار می باشد.
کشت آرمانی زعفران، مدل جدید کشت زعفران
در این روش تراکم پیازچه در واحد سطح ۸ تا ۱۰ تن در هکتار می باشد متوسط برداشت زعفران در این روش از سال سوم به بعد به ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار می رسد. در کشت آرمانی فاصله هر شیار با شیار کناری ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر می باشد.
دلایل استفاده از مدل کشت آرمانی زعفران:
۱- هزینه های کود دهی و محلول پاشی شما نسبت به کشت ردیفی معمولی کمتر می شود. یعنی اگر شما زمین یک هکتاری را محلول پاشی کنید در کشت آرمانی به ۱۰ تن پیاز می رسد ولی در کشت نواری فقط به ۳-۴ تن پیاز.
۲- به برداشت حداکثری زعفران در واحد هکتار می‌رسید.
۳- هزینه های کارگری شما کمتر میشود.
۴- چیدن گل زعفران راحت‌تر میشود چون گل های زعفران نزدیک به هم هستند.
4.کود دهی
گیاه زعفران به مواد غذایی فراوانی احتیاج دارد. از دادن کود تازه حیوانی بایستی خودداری شود و فقط کود پوسیده استفاده نمود. به طور کلی در هر هکتار زعفران کاری نیاز به 50 ـ 30 تن کود حیوانی پوسیده به همراه 200 کیلوگرم کود شیمیایی مثل فسفر و پتاس به زمین داده می شود.
مصرف 100 کیلو کود اوره به همراه 15 ـ 10 تن کود حیوانی برای هر سه سال یک بار می تواند بهترین پیشنهاد برای کشاورز زعفران کار به حساب آید.
5.آبیاری زعفران
بعد از پایان کاشت پیاز های زعفران که حداکثر تا آخر شهریور طول می‌کشد، حدودا ۱۵ تا ۱۰ روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری مزرعه می کنند.
در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان ماه آبیاری زعفران شروع میشود.
گل کردن زعفران تا حدودی وابسته آبیاری اولیه می‌باشد بنابراین برای اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نگردد آبیاری اولیه را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می‌کنند تا به این شکل دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.
آبیاری اولیه زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید به طور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گل های یک قطعه با هم و هم زمان بیرون بیایند.
بعد از گاورو شدن مزرعه برای سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاو آهن ایرانی با عمق کم استفاده می کنند، متعاقبا زمین را ماله می‌کشند. سله شکستن زمین سبب می گردد که جوانه های گل زعفران با راحتی بیشتری از خاک بیرون آمده و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند. پس از آبیاری اولیه به فاصله ۲۰ الی ۱۵ روز بعد اولین گل های زعفران ظاهر می‌شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی‌دهد. از اوایل فروردین تا زمانی‌که رنگ برگ ها به زردی مایل شود هر ۱۲ تا ۶ روز یک بار آبیاری انجام می شود. بعد از وجین باید یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علف های هرز از بین برود و مجددا سبز نشوند. آبیاری آخر در درشت شدن پیاز های زعفران بسیار موثر است.
6.سله شکنی
با انجام اولین آبیاری در کاشت زعفران با سله خاک در زمین مواجه می شوید.
شکستن سله را نباید به تعویق بیندازید و بهتر است با گاورو شدن زمین به وسیله بیل شیار دار، گاو آهن ایرانی، کولتیواتر و کج بیل این سله را بشکنید.
شکستن سله خاک باعث می شود گل های زعفران به راحتی از دل خاک بیرون زده و کود حیوانی به خوبی در زمین پخش گردد.
اگر تا زمان آبیاری پاییزه، هنوز زمین شما کود لازم را دریافت نکرده، بهتر است قبل از آبیاری زمین کود لازم را در سطح زمین زعفران پاشیده و با خاک مخلوط کنید.
این کار نیز تقریباً همان شکستن سله است.
برای صاف و هموار کردن زمین و ثابت کردن خاک به پیاز زعفران از ماله کشی بر روی خاک استفاده می کنند.
اگر برداشت زعفران به پایان رسید، باید علف های هرز را بکنید.
کندن علف هرز باید پس از برداشت گل گیاه باشد.
علف های هرز رشد گیاه زعفران را کم کرده و بسیاری از مواد غذایی، نورخورشید و آب را از دسترس آن خارج می سازند.
این علف ها، زمینه بروز هر گونه حشره، آفت و بیماری را فراهم می کنند.
وجین مزرعه در هر موقع که علف های هرز رشد کردند، امری ضروری می باشد.
معمولاً در زمین های زعفران از بین بردن علف هرز را بعد از آبیاری دوم انجام می دهند.
علف های هرز بعد از جمع آوری گل های زعفران پاکسازی می شوند.
دومین زمان برای از بین بردن علف های هرز زعفران یک ماه پیش از انجام آبیاری سوم است.
بهتر است در زمان رشد بوته های زعفران از علف کش شیمیایی استفاده نشود.
خرید زعفران
7.برداشت گل زعفران
مرحله نهایی از آموزش کاشت زعفران قسمت برداشت گل زعفران است.
مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نخواهد داد و فقط تعدادی از غده هایی که درشت بوده و ذخیره غذایی کافی داشته اند گل داده و تولید محصول می کند.
معمولاً اواسط آبان ماه گل های بنفش رنگی در مزرعه ظاهر می شود و به محض پیدایش اولین گل برداشت آغاز شده و تقریبا سه هفته ادامه دارد.
موقعی که گل ها ظاهر می شوند، مزرعه زعفران خوش منظره، معطر و به رنگ ارغوانی یا بنفش خوش رنگی در می آید و یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعت را زمانی می توان دید که مزرعه زعفران به گل نشسته است زیرا در آغاز سرما و خزان کلیه گیاهان که هیچ گلی در صحرا نیست گل می دهند.
اگر میخواهید محصولی زعفران شما با کیفیت و معطر باشد برای چیدن گل ها پیش از آنکه خورشید صبحگاهی اشعه نارنجی خود را بر مزرعه پوشیده از گل بتاباند، برداشت را شروع و تا ساعت 9 صبح ادامه دهید.
عملیات گل چینی حدودا 25 ـ 15 روز به طول می انجامد.
مطلب پیشنهادی :
آشنایی با بورس زعفران